Oyuncak seçerken ve onunla oynarken dikkat etmemiz gereken noktaları gözden geçirelim


  Çocukların sağlıklı gelişimi için sevgi ne kadar gerekliyse
oyun ve oyuncakların da o kadar gerekli olduğu, oyunun çocuğun bedensel,
duygusal, sosyal, zihinsel ve dil gelişiminde önemli rol oynadığı ve hayal
gücünü genişlettiği bildiriliyor.

Sosyal Hizmet Uzmanı Hicran Karadoğan Kınık, 0-6 yaş grubu
çocukların gelişiminde oyun ve oyuncakların önemine dikkat çekerek, çocuk için
yaşamı öğrenme aracı olan oyunun büyük öneme sahip olduğuna işaret etti. Oyun
oynarken çocukların mutlu olduğunu, çocuğun büyümesi ve sağlıklı gelişmesi için
beslenme, sevgi, bakım ne kadar gerekli ise oyun ve oyuncakların da o kadar
gerekli olduğunu, oyunun çocuğun bedensel, duygusal, sosyal, zihinsel ve dil
gelişiminde önemli rol oynadığını belirten Hicran Karadoğan Kınık, oyun
oynamanın çocuğun gelişimindeki etkileri hakkında da bilgi verdi.

Oyun yoluyla çocukların düşünmeyi ve kendi başına karar
vermeyi, sorumluluk almayı, işbirliği yapmayı ve paylaşmayı öğrendiğini, hayal
gücünü, becerilerini geliştirdiğini, dikkatini bir noktaya toplamayı ve
becerilerini organize etmeyi öğrendiğini ifade eden Kınık, "Çocuk oyun
oynayarak kendini tanır. En güçlü ve doğal dürtülerinden biri olan,
saldırganlık dürtüsünü boşaltma olanağı bulur. Değişik sosyal rolleri deneme,
duygularını dışa vurma imkanını elde eder ve başka nesneler ya da insanlarla
ilişkilerini inceler. Oyun, kas gelişimini hızlandırır ve güçlendirir.
Çevresini araştırma, objeleri tanıma ve problem çözme imkanı sağlar. Kendisini
ifade etmeyi, sözlü olarak ifade edilenleri anlamayı öğrenir, yeni sözcükler
kazanır. Çocuk toplu yaşam için gerekli olan kuralları öğrenir" dedi.

Anne-babanın çocukla birlikte oyun oynarken karşılıklı
gülümseyerek ve mümkün olduğunca göz göze gelerek, neşeli bir Atmosfer
oluşturmaya çalışması gerektiğini de kaydeden Hicran Karadoğan Kınık, bebeğin
el ve Ayak parmaklarıyla oynayarak, vücudundaki organlara dokunarak ismini
söylemesi gerektiğini vurguladı. Kınık, "Çocuğun, aynada kendini ve
anne-babayı görmesi sağlanmalı. Anne-baba çocuğun farklı şekiller, renkler
görmesini ve sesler duymasına yardımcı olmalı. Eşyalara dokunmasına fırsat
verip, anlayabilmesi için zaman bırakıp ve daha sonra da tanıyabilmesi için ne
olduğunu tekrarlamalı. Bebeğin elinde tutması için, mandal, Plastik bardak,
kaşık, çıngırak gibi değişik şekillerde eşya ve oyuncaklar vererek, ellerini
bol bol kullanmasını sağlamalı. Yumuşak ses tonuyla konuşup, nazik hareketlerle
yaklaşıp, şarkılar söylenmeli. Çocukla birlikte resimlere, kitaplara bakıp,
kitap okuyup, müzik dinletip, el çırptırırsa çocuk için en iyi oyun ortamını
oluşturmuş olur. Oyun oynarken geçen zamanın mutlu, neşeli ve öğretici olmasına
yardımcı olur. Oyun düşünceler, duygular ve ilişkiler içinde, beceri ve kontrol
kazanmanın önemli yoludur. Oyuncak ise çocuğun beş duyusu ve duygularını
uyaran, değerlendirme ve uygulama yetilerini geliştiren, hayal gücünü
zenginleştiren, bedensel ve sosyal gelişimini hızlandıran oyun aracıdır"
diye konuştu.

Çocuğun yaş, ilgi ve gereksinmelerine göre oyun ve oyuncak
tercihlerinin de değiştiğini ifade eden Kınık, yaş gruplarına göre seçilmesi
gereken oyuncaklar hakkında şu bilgileri verdi:

0-6 aylık
dönemde:

İlk 6 ayında çocuk ses, şekil ve renklere karşı duyarlıdır.
Bu dönemde görsel ve işitsel duyulara yönelen hareketli oyuncaklar çocuğun
dikkatini çeker ve neşelendirir. Çocuk yeni ve ilginç olan her şeye bakmak,
dokunmak, seyretmek ister. Bu çocuğun öğrenme yoludur. Yatağının üzerine
asılabilen, sallanınca ses çıkaran, Canlı renkleri olan objeler ve rahatça
tutulabilen çıngırak bu dönemin vazgeçilmez oyuncaklarıdır. Bu aylarda yine
müzik kutuları, renkli halkalar, kumaştan ve plastikten kucaklanacak bebekler
tercih edilebilir. 4. ayından sonra çeşitli boylarda toplar, tutmalı
çıngıraklar, bez bebekler, lastik ve plastik sıkmalı oyuncaklar, diş kaşıyıcı
halkalar, iç içe geçen kutular seçilebilir ve radyo-teyp dinletilebilir.

7-12
aylık dönemde:

Oturmaya başladığı 7. aylarından itibaren çocuk uzanabildiği
her şeyi yakalamaya, yakaladığı her şeyi de ağzına götürmeye çalışır. En çok
hoşlandıkları; bir elinden diğerine kolayca geçirebildiği renkli halkalar,
avuçlayabildiği plastik küpler, kemirebildiği kauçuk nesneler, hırpalandığı
zaman bozulmayan yumuşak bebek ve hayvancıklardır. Tutunarak da olsa ayağa
kalkabildiğinde eline geçen her şeyi yere atmaktan zevk aldığından, zıplayan,
yere düşünce ses çıkaran oyuncaklar ilgi odağıdır. Boy boy renkli toplar, iç
içe geçebilen kutular, renkli makaralar, bebekler, kitaplar, renkli büyük
resimler bu dönemin oyuncakları arasında yer alır. Ayrıca 7. ayından itibaren
oynanmaya başlanan, annenin tekrar kendine geri döneceğini öğrenmesini sağlayan
"cee e" oyunu çocuğun anneden ayrılma kaygısını kontrol etmesine
yarar. Annenin her gözden kayboluşunda duyulan gerginlik, anne görüldükten
sonra gerginlikten, memnuniyete dönüşür. 10-12. aylarında tef, davul, kapaklı
kutular, düdük, kitaplar, resimler, kalın kalemler, bahçe ve kum oyuncakları,
banyo oyuncakları, balonlar, toplar, itilen ya da çekilen tekerlekli oyuncaklar
Telefon çevirme gibi etkinlik setleri tercih edilebilir. Bu dönemde
oynanılabilecek kum ve Su, çocuğun dokunma hissinin gelişimini sağlar ve çocuğa
büyük haz verir. Deneyim ve keşif olanakları sağlayan kum ve su sayesinde
utangaç çocuk uyarılır, saldırgan çocuk sakinleşir.

13-18
aylık dönemde:

Bu aylarda itmeli, çekmeli ses çıkaran oyuncaklar, üstüne ve
içine oturulabilecek büyüklükte tahta veya plastik büyük hayvan türü
oyuncaklar, boş tahta ve mukavva kutuları, küçük sandık, sepet ve tabureler
ayrıca oyuncak süpürge, faraş ve bezler, öykü kasetleri, çocuk şiir ve resim
kitapları tercih edilebilir.

19-24
aylık dönemde:

Bu aylarında çocuk, bütünü parçalara ayırmaktan, kutuyu
doldurup boşaltmaktan, kule ve köprü yapmaktan büyük zevk alır. Bu dönemde
çocuğun ilgisini çeken oyuncaklar arasında mutfak eşyaları, farklı büyüklükteki
plastik parçalar, saçları ve elbiseleri olan bebekler ve arabalar yer alır. Bu
dönemin sonuna doğru çocuk, tahta parçasını arabaymış gibi hareket ettirebilir.
Bazı hareketleriyle anne-babayı taklit edebilir. Bu dönemde minyatür marangoz
oyuncakları (tahta çekiç ve çiviler), mutfak setleri gözde oyuncaklardır.
Ayrıca bu dönemde yine tahta, bez veya plastik hayvanlar, evde ve sokakta
kurulan salıncaklar, kova, kürek, çocuk şiir kasetleri ve kitapları tercih
edilebilir.

25-30 aylık
dönemde:

Bu dönemde çocuk, hayal gücüne dayanan oyunlardan hoşlanır.
Oyuncaklarıyla konuşur, onlara kızıp bağırabilir. Bedensel olarak gelişmiş
olduğundan rahatlıkla takla atar, topa tekme atar, çok aktif olduğundan yeni
oyunlar yaratır ve bu oyunları uygular. Evcilik, bakkalcılık, postacılık ve
doktorculuk oyunlarında çeşitli kıyafetlere girip, canlandırmayı sever. Bu
dönemde çocuğun oyun malzemeleri; sorun çözmeyi, yaratıcılığı ve duygularının
arıtılmasını, yansıtılmasını destekleyici oyun hamuru, kil ve inşa blokları
gibi "yapılandırılmamış" oyun araçlarından oluşabilir. Bu dönemde
çocuğun oynaması için; parmak boyası, keskin olmayan makaslar ve kağıtlar,
renkli çıkartmalar, öykü ve masal kitapları, teyp ve çocuk şarkı kasetleri,
bebek, bebek arabaları gibi itmeli ve çekmeli tekerlekli araçlar, üç tekerlekli
Bisiklet, basit bilmeceler ve tahmin oyunları (hayvanları, ağaçları, çiçekleri
bilmesi gibi), küçük

süpürge, faraş, küçük Tencere, tabak, fincan gibi ev işi
araçları, tahtadan veya plastikten çekiç, kerpeten, tornavida gibi araçlar,
hayvanat bahçesi gezileri veya yakın çevre gezileri, su, kum, kil gibi doğal
oyun malzemeleri çocuğun dokunma duygusunun gelişimine, deneyim ve keşif
olanaklarının sağlanmasına, utangaç çocuğun uyarılmasına, saldırgan çocuğun
sakinleşmesine ve çocuğun dikkatini bir konu üzerinde toplamasına yardımcı
olduğu için tercih edilebilir.

49-60
aylık dönemde:

Bu dönemde çocuk, grup oyunlarına ilgi duyar. Yavaş yavaş
çevresini tanımaya başlar, yaşıtlarıyla arkadaşlık kurar. Oynadıkları oyunların
kurallarına saygılı olmayı öğrenir. Bu dönemde çocuğun oynaması için;
kesme-yapıştırma, çizim yapma, resim boyama ve öykü, masal kitapları, şekil
verebileceği, el becerisini geliştirmenin yanında hayallerini
gerçekleştirebileceği oyun hamuru, kum, kil, su gibi malzemeler, 3 tekerlekli
bisiklet, tekerlekli patenler, ip atlama, seksek, bilye, körebe, saklambaç,
çember çevirme gibi oyunlar, oyun parkları ve doğa gezintileri
önerilebilir."

Kınık,
oyuncak seçme konusunda ise şunları söyledi:

"Çocuğun gelişimine uygun oyuncaklar seçilmelidir.
Oyuncağın tüyleri çocuğun ağzına, burnuna kaçmamalıdır. Zehirsiz boyalarla
boyanmış olmalı, zehirli maddeler içermemelidir. Yıkanabilir, dayanıklı, sağlam
olmalıdır. Yutulacak ve kolayca kopup, çocuğun ağzına atacağı kadar küçük
parçaları olmamalıdır. Sivri uçları, kesici kenarları, parmaklarının
sıkışabileceği ek yerleri ve gözlerine zarar verebilecek çıkıntıları
olmamalıdır. Çocuğun bedenine uygun büyüklükte ve ağırlıkta olmalıdır.
Oyuncaklar düzenli olarak gözden geçirilmeli, hasarlı ve kırık olanlar
tehlikeli olabilecekse atılmalıdır. Bozuk para, kibrit, çakmak, sigara gibi
malzemeler çocuğa zarar verebileceğinden oynaması için verilmemelidir.
Oyuncakların oyun değeri olmalı, bedensel, zihinsel, sosyal ve dil gelişim
alanlarının tümünü birden destekleyebilecek zengin uyarıcıları içermeli, çok
fonksiyonlu olmalıdır."