Yaşlılıkta egzersizin ihmal edilmesi geri dönüşü zor problemlere yol açıyor


  Son 50 yıldır ortalama yaşam süresinin uzamasına bağlı
olarak dünyada ve ülkemizde yaşlı nüfus hızla artarken yaşlılarda görülen
hastalıkların oranları da artıyor. Uzmanlar, yaşlıların yatağa bağlanmaması
için günlük egzersiz ve aktivitelere devam etmelerinin önemli olduğunu
vurguladı.

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof.Dr.Cengiz Bahadır
konu ile ilgili önemli bilgiler verdi.

Yaşlılıkta aktivitenin önemli olduğunu dile getiren Bahadır,
şunları dile getirdi: "Aslında insanların kendilerine ve yakınlarına artık
yaşlı olduklarını hissettiren hastalıklar kas iskelet sistemi hastalıklarıdır.
Nerdeyse tüm yaşlılarda ortak olan tek durum yaşın ilerlemesiyle aktivitenin
azalmasıdır. Aktivitenin azalmasının bir çok sebebi vardır. Kalp, akciğer
hastalıkları, nörolojik hastalıklar, depresyon, yalnızlık, romatizmal
hastalıklar ve en önemlisi yaşın ilerlemesiyle kas, iskelet ve sinir sisteminde
ortaya çıkan değişikliklerdir. Ciddi bir iç organ hastalığı olmadığı halde çok
az yürüyen, ya da bir kişinin yardımı ile yürüyebilen, dengesizliği olan,
yalnız başına sokağa çıkamayan, sık sık düşen yada düşmekten korktuğu için
yürümeyen, bütün gün evden dışarı çıkmayan çok sayıda yaşlı mevcuttur. Bu
yaşlılarda en büyük sorun aslında hareketin azalmış olması ve hareketi artırmak
için bir çaba içinde olmamalarıdır.

YAŞLILAR NEDEN AZ HAREKET EDİYOR?

Yaş ile birlikte her insanda kas kitlesi azalır,
eklemlerinde romatizmaları artar, beyin fonksiyonları azalır, denge az ya da
çok olumsuz şekilde etkilenir, reaksiyon zamanı uzar. Bütün bunların sonucunda
yaşlı az hareket eder. Az hareket eden yaşlıda kas kitlesi daha da azalır.
Aktivite azlığı denge fonkisyonunu daha kötü yapar. Bir süre sonra düşmeler
başlar. Düşme korkusu gelişirse ki çoğunlukla gelişir, yaşlı aktivitesini iyice
azaltır. Kas gücü kaybı daha da artar ve evde düşmeler başlar. Yaşlı artık zar
zor ya da yardımla yürüyerek ancak temel ihtiyaçlarını karşılayabilir hale
gelmiştir. En sonunda hasta düşmeye bağlı bir kalça kırığı yada zatürre gibi
bir hastalığa bağlı hastanede bir süre yatar ve bu yatak istirahati son darbeyi
vurur. Yürüyebilmesi için gerekli olan kas gücü bu son yatak istirahati ile
limitin altına düşer. Artık yatağa ve evdekilere bağlı bir yatalak hasta
olmuştur.

Aslında bu süreç kesinlikle geri çevrilebilir,
durudurulabilir ya da en kötü olasılıkla yavaşlatılabilir. İnsan vücudunun en
önemli özelliği adaptasyondur. Yani az hareket ederseniz kas kitlesi azalır
ayakta fazla kalmazsanız dengeniz etkilenir, yürümezseniz kemikler ve kaslar
zayıflar. Bunların tersini yaptığınızda ise tüm olumsuz etkiler olumluya döner.
Yani yaşlıda bütün bu süreci geriye çevirebilecek tek tedavi yöntemi
egzersizdir. Yaşlıda egzersiz, ilaçların yapamayacağı mucize denebilecek bir
çok olumlu etkiyi tek başına yapabilir. Egzersiz yapan yaşlıda tansiyon düşer,
kolesterol düşer, kalp kasının gücü artar ve kalp yetmezliği varsa derecesi
azalır, kas kitlesi ve gücü artar, kemik kitlesi artar, denge iyileşir, akciğer
fonksiyonları düzelir.

Geriatrik rehabilitasyon, yani yaşlı hasta rehabilitasyonu
konusunda son birkaç yıldır farkındalık az da olsa artmıştır. Bu rehabilitasyon
programı kas güçlendirme, denge ve yürüme egzersizlerini içerir. Kalp ve
solunum problemi olanlarda özel cihazlarla solunum ve kardiyak rehabilitasyonda
yapılır. Yaşlı hastaların egzersize cevabı, eğer bilişsel bozukluğu yoksa
(demans, alzheimer vs) son derece iyidir. İyi bir egzersiz programı ile zar zor
yardımla yürüyebilen, sık sık düşen ve bir çok işinde ikinci bir kişinin
yardımına muhtaç olan yaşlı hasta, kendi başına yürüyebilen, düşmeyen ve günlük
aktivitesinde bağımsız biri durumuna gelebilir.

Kısaca egzersiz yaşlının olmazsa olmazıdır. Egzersiz
yaşlının fonksiyonel kapasitesine göre doktor tarafından belirlenmelidir. Bu
hastalarda rehabilitasyon programı her yaşlı için özel olarak dizayn edilerse
sonuçlar ümitsiz hasta yakınlarının bile inanamayacağı düzeyde olumlu olabilir.
Çoğu yaşlı bu programa en azından başlangıçta evde yapamayacağı için mutlaka
özel bir rehabilitasyon merkezinde başlamalıdır. Fonkisyonel kapasitesi
yeterince arttıktan sonra ve hasta adaptasyonu tamamlandığında hasta belli aralıklarla
kontrole gelmek kaydıyla programa evde devam etmelidir. Bunun için tek şart geç
kalınmaması, yani yaşlının kas iskelet sistemi açısında geri dönülemez noktaya
gelmiş olmamasıdır.

Ülkemizde her gittiği doktor yaşlıya kendi branşı ile ilgili
ilaç verirken maalesef egzersiz önermemektedir. Böylece etrafta torba dolusu
ilaç içen ve aktivitesi azalmış ve yukarda açıklanan süreci yaşamaya aday bir
çok yaşlı olmaktadır. Bu nedenle kaçınılmaz sonu önlemenin en önemli ve tek
ilacın egzersiz olduğu unutulmamalıdır."