Sağlıklı büyümenin uykuda başladığını kaydeden uzmanlar, büyüme geriliğinin en sık nedeninin beslenme yetersizliği olduğunu belirtiyor.


  Büyüme üzerine en çok etki eden iki hormondan biri büyüme,
diğeri tiroit hormonudur. Araştırmalara göre, büyüme hormonu seviyeleri gün
içinde artma ve azalmalar gösterebiliyor. Büyüme hormonu en çok geceleri uykuda
salgılanıyor.

Çocuk
Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Cengiz Kara, çocuklarda büyüme ve gelişme ile
ilgili bilgilendirmelerde bulundu.

Kara,
"Büyüme hormonu, beyin bölgesinde bulunan hipofiz bezinden salgılanır.
Büyüme hormonu seviyeleri gün içinde artma ve azalmalar gösterir; en çok gece
uykuda salgılanır. Uyku, egzersiz, fiziksel stres, ergenlik, açlık ve kan
şekerinde düşme büyüme hormonu salgısını uyarır. Büyüme hormonunun başlıca
biyolojik etkisi, boy büyümesini artırmaktır. Ayrıca kemik kalınlığını, yumuşak
doku (kas) büyümesini, protein üretimini, insülin direncini ve kan şekeri
seviyesini de artırır." dedi.

"12 yaşında doğum boyunun
3 katına ulaşılır"

Ortalama
doğum boyunun 50 santim olduğunu bildiren Kara, sözlerine şöyle devam etti:
"Bir bebek ilk yıl 25 santim uzayarak doğum boyunun 1,5 katına ulaşır.
Sonrasında büyüme hızı giderek yavaşlar. İkinci yıl ortalama 12 santim, üçüncü
yıl 8 santim ve dördüncü yıl 7 santim olur. Dolayısıyla çocuklar 4 yaşta
ortalama 102 santim boy ile doğum boyunun 2 katına ulaşırlar. Sonraki yıllarda
ergenliğe kadar yıllık büyüme hızları ortalama 5-6 santim artarak devam eder.
Böylece 12 yaşta, erkekler ortalama 150 santim ve kızlar 153 santim ile doğum
boyunun 3 katına ulaşır."

Türkiye ortalaması: Kızlar 163
santim, erkekler 176 santim

Araştırmalara
göre, Türkiye'de nihai erişkin boy uzunluğunun kızlarda ortalama 163 santim,
erkeklerde ise 176 santim olduğunu kaydeden Kara, "Büyüme hızı yıllık bir
santimin altına düşmüşse büyüme tamamlanmak üzeredir. Ergenlik döneminin
sonunda erişkin boyun yüzde 99'u tamamlanır. Kızlar yaklaşık 16 yaşında ve
erkekler 18 yaşında erişkin boylarına ulaşır. Kızlarla erkeklerin büyümesi
ergenlik döneminde farklılaşır. Bu farklılık, erişkin boy ortalamalarının
farklı olmasını sağlar. Kızların ergenlik büyümesi erkeklere göre 2 yıl önce
başlar ve sonlanır. Kızların 2 yıl daha az uzaması, 8-10 santim fark yaratır.
Ergenlikte erkekler toplam 25-30 santim uzarken, kızlar 20-25 santim boy
atarlar, bu da 3-5 santim civarında farka neden olur. Böylece erkeklerin
ortalama erişkin boyu, kızlarınkinden yaklaşık 13 santim uzun olur."
ifadelerini kullandı.

"Büyüme geriliği 2
yaşından sonra belirlenebilir"

Büyüme
geriliğinin 2 yaşından sonra belirlenebileceğini belirten Kara, "Büyüme
geriliği bir zaman dilimindeki büyüme hızının yaşıtlara göre geri olmasıdır.
Örneğin, 6 yaş ile ergenlik arasındaki bir çocuğun yıllık büyümesi 4,5
santimden azsa 'büyüme geriliği' vardır. Büyüme hızını değerlendirirken büyüme
eğrilerinden yararlanılır. Hayatın ilk 2 yılında büyüme eğrisinde aşağı veya
yukarı fizyolojik sapmalar gözlenebilir. 2 yaşından büyük bir çocuğun büyüme
eğrisinde aşağı kayma gözlenirse büyüme geriliği vardır." şeklinde
konuştu.

"Erken ergenlik kısa boya
neden olabilir"

Kara,
ergenlik öncesinde yıllık 5-6 santim uzayan çocuğun ergenlikle beraber
büyümesinin yeniden hızlandığını belirterek, şunları kaydetti: "Ergenlikte
artan cinsiyet hormonları, özellikle östrojen hormonu kemiklerin olgunlaşmasını
ve dolayısıyla büyüme plaklarının kapanmasını hızlandırır. Ergenlik bir yandan
büyümenin hızlandığı, diğer yandan ise tamamlandığı bir dönemdir. Erken
ergenlik çocuğun yaşıtlarına göre daha hızlı büyümesine yol açtığı için
başlangıçta uzun boya neden olur. Ancak büyüme plakları daha erken kapandığı ve
büyüme erken sonlandığı için nihai boy kısa kalır. Bu durum özellikle küçük
yaşlarda başlayan ve hızlı seyir gösteren erken ergenlik için geçerlidir.
Ergenliğin erkene kayması her zaman büyümeyi olumsuz etkilemez. Erken ergenlik
şüphesi olan her çocuğun endokrin uzmanları tarafından özel olarak
değerlendirilmesi gerekir."

"Geç ergenlik kol ve bacak
oranını bozabilir"

Ergenlik
gecikmesi olan bazı çocukların kalıcı sorunlarının varlığına değinen Kara,
"Yani ergenlik ya hiç başlamaz ya da başlasa bile tamamlanmaz. Bu
çocukların cinsiyet hormonları eksik olduğu için büyüme plaklarının kapanması
gecikir ve bu nedenle boy uzaması devam eder. Bu dönemde daha çok kol ve bacak
boyu uzadığı için vücudun oranı bozulur. Bacak boyu gövdeye göre orantısız uzun
hale gelir, yine kulaç mesafesi boydan daha uzun hale gelir. Ergenlik gecikmesi
olan çocuklarda uzun kol ve bacaklarla orantısız bir vücut yapısı
oluşabilir." dedi.

"Büyüme geriliğinin en sık
nedeni beslenme yetersizliği"

Boyu
yeterince uzamayan bir çocukta pek çok sorun olabileceğini dile getiren Kara,
"Diğer nedenler dışlandıktan sonra büyüme hormonu eksikliği olup olmadığı
değerlendirilebilir. Büyüme geriliğinin en sık nedeni beslenme yetersizliğidir.
Beslenme yetersizliği, geri kalmış ülkelerde daha çok gıda alımında
yetersizliğe bağlıyken, gelişmiş ülkelerde kronik hastalıklara bağlı gelişir.
Büyüme hormonu eksikliğinin en önemli ve çoğu zaman tek belirtisi, büyüme
geriliği ve boy kısalığıdır. Ağır olgularda cücelik meydana gelir. Vücut yapısı
orantılı küçüktür. Doğuştan büyüme hormonu eksikliklerinde büyüme bebeklikten
itibaren bozulabilir. Yaş büyüse de vücut küçük, yüz bebeksi kalır; alın
belirgin, yüz kemikleri, burun ve çene küçüktür. Dişler geç çıkabilir. Eller ve
ayaklar küçüktür. Kemik gelişmesi geri kalır ve ergenlik gecikir. Zekâ
genellikle normaldir." ifadelerini kullandı.

Son
olarak Kara, "Büyüme hormonu içeren preparatlar mevcuttur. Bu ilaçlar
enjeksiyon formunda hazır bulunur. Her gece yatmadan önce cilt altına uygun
dozlarda uygulanır. Bunun için ailelere özel eğitim verilir. Aileler, büyüme
hormonu enjeksiyonlarını evde kolayca uygulayabilir. Büyüme hormonu eksikliği
olan çocuklarda tedavi büyüme plakları kapanana dek sürdürülür. Ancak, çocuğun
tedavi altındaki büyümesi ve İGF-1 hormon düzeyi yakından takip edilmelidir.
Uygun doz ayarlamaları yapılmalı, yetersiz veya aşırı tedavinin olumsuz
etkilerinden kaçınılması gerekir. Çocuğun boy ölçüsü toplum için geliştirilmiş
büyüme tabloları ve eğrileri üzerinde değerlendirilir. Eğer boy uzunluğu yaş
grubuna göre yüzde 3'ün altında ise boy kısalığı vardır. Boy yüzde 3-97
arasında ise normal sınırlar içindedir." şeklinde bildirdi