İnsan merak
eden bir varlıktır. Hayatını, geçmişini, geleceğini ve kendi gezegeni dışındaki
tüm evreni merak konusu yapar, yaradanın vermiş olduğu olağanüstü akıl ve düşünme melekeleri sayesinde araştırır,
öğrenir ve çağları değiştirir. Gözünü dış dünyaya çevirmiş olan insan, evrende
kum tanesinden küçük yer kaplayan bedenine yöneldiğinde ise asıl büyük
sürprizle karşılaşır. Rabbimizin bize emanet olarak verdiği bedenimizin her bir
zerresinde ayrı bir sır yatar. Günümüzde bu sırların kimisi çözüldü kimisi hala
sırrını koruyor. İnsan vücudunun bir parçası ve aynı zamanda çok önemli bir
organr olan beyninin hayran bırakan özelliklerini ve işleyişlerini
yeterince biliyor muyuz?
Beyne giden
ve beyne gelen sinir sinyallerin hızı saatte 273,58 kilometredir. Bu durum da
çevremizdeki etkilere nasıl bu kadar hızlı tepki verdiğimizi açıklıyor.
Beyin, 10
Wattlık ampulün miktarında güçle çalışır. Beyin bu enerjiyi sadece günlük
hayatta değil uyurken de harcıyor.
İnsan
beyninin depolayabileceği bilgi miktarı Britannica Ansiklopedisi'nin içindeki
bilgiden tam beş kat fazladır. Bilim adamları bir rakam belirleyemediler ama bu
kapasitenin 3 ila 1000 Terabayt arasında olduğu düşünülüyor.
Beyin, kan
dolaşımındaki oksijenin yüzde 20'sini kullanır. Beyin sadece vücut kütlesinin
yaklaşık yüzde ikisini oluşturur. Ancak vücuttaki diğer organlardan daha fazla
oksijen tüketir ve bu da oksijen yoksunluğuyla ilgili hasara karşı aşırı
duyarlı hale getirir. Beyninizi mutlu ve hücreleri oksijenli tutmak için derin
nefes alın.900 yıllık İngiliz Tarih Arşivi'nin 70 Terabayt olduğu düşünülürse,
hafızamız aslında inanılmaz bir kapasiteye sahip anlamına geliyor.
Beyin, kan
dolaşımındaki oksijenin yüzde 20'sini kullanır. Beyin sadece vücut kütlesinin
yaklaşık yüzde ikisini oluşturur. Ancak vücuttaki diğer organlardan daha fazla
oksijen tüketir ve bu da oksijen yoksunluğuyla ilgili hasara karşı aşırı
duyarlı hale getirir. Beyninizi mutlu ve hücreleri oksijenli tutmak için derin
nefes alın.
Beyin gece
daha aktif çalışır. Gündüz yapılan onca faaliyete rağmen beyin gece daha fazla
çalışır. Bilim adamları da daha bunun sebebini çözemediler.
IQ
yükseldikçe bilim adamlarına göre daha fazla rüya görülüyor. Uykuda görülen
rüyalar hatırlanmıyorsa panik yapmaya gerek yok. İnsanların birçoğu gece
görülen rüyaların büyük bir kısmını hatırlamaz ve bir rüya en fazla 2-3 saniye
sürer. Bir insan, uyumak için ortalama 7 dakikaya ihtiyaç duyar.
Nöronlar
insan hayatı boyunca gelişmeye devam eder. Yıllarca, bilim adamları ve
doktorlar beyin ve sinir dokularının gelişmediğini ve hasarın iyileşmeyeceğini
düşündüler. Vücudun diğer kısımları gibi olmasa da nöronlarda gelişebiliyor ve
bu da beyin ve hastalıkları konusunda önümüze yeni bir yaklaşım getirecek.
Nöronların
çeşidine göre bilginin akış hızı değişiklik gösterir. Bütün nöronlar birbirinin
aynı değil. Bu değişik tipler içinde bilgi akış hızı 0,5 metre/saniye'den 120
metre/saniye'ye kadar değişebilir.
Beyin dokusu
ağrıyı hissetmez. Tüm acıların kaynağı beyin olmasına rağmen, kendi üzerinde
ağrı algılayıcıları olmadığı için acıyı hissetmez. Baş ağrısı beyinden
kaynaklanıyor gibi hissedilse de ağrı aslında beyin etrafındaki damar ve sinir
benzeri ağrıya duyarlı yapılardan kaynaklanır.
Beynimiz
yaptığımız işe göre çalışır. Beynimizin farklı bölgelerinin farklı görevleri
var, yaptığımız işe göre beynimizin farklı bölgeleri çalışıyor. Örneğin;
fiziksel bir aktivite sırasında beynimizin hareket merkezleri ağırlıklı olarak
çalışırken; konuşurken konuşma merkezi, bir şey okurken görme merkezi daha
aktif oluyor. Ancak farklı merkezlerin birbiri ile iletişimi hemen hemen
sürekli olarak devam ediyor. Yeni görüntüleme teknikleri sayesinde bir iş
yaparken beynin hangi bölgelerinin aktif olduğunu gözlemlemek mümkün ve tek bir
iş için bile beyindeki farklı merkezlerin aktifleşerek birbiri ile iletişim
kurabildiğini gözlemleyebiliyoruz. Herhangi bir problem olduğunda bu iş bölümü
değişebiliyor ve beyin yeniden organize olarak fonksiyonunu devam
ettirebiliyor.
Düzenli
egzersiz hafızayı güçlendirir. Fiziksel egzersiz sadece kalp ve vücut kasları
için faydalı değil, beyni de geliştiriyor. Beynin hafıza merkezi düzenli
egzersiz ile birkaç ay içerisinde büyüyebiliyor, benzer bir durum düzenli
zihinsel aktivite sırasında da görülebiliyor. Yeni bir dil öğrenmek, bir müzik
aleti çalmayı öğrenmek gibi. Bu olumlu etkinin oluşması için dilin öğrenilmesi
de muhtemelen gerekmiyor, çalışmak yeterli. Çalışma bırakıldığında ise her şey
eski haline döner.
Sağlıklı beslenme
olumlu etkiiler. Bol meyve, sebze içeren ve ağırlıklı zeytinyağı kullanılan
diyetler hafıza dahil pek çok beyin fonksiyonu üzerine olumlu etki yapar.
Şekerin az tüketilmesi de önemli ancak probiyotik bakterilerin bilişsel
fonksiyonlar üzerine etkisi hala tartışmalı.
Kaliteli uyku
hafızayı kuvvetlendirir. Sağlıklı bir uyku, güçlü bir hafıza için gereken
faktörlerden bir tanesi. Az uyuyan veya kalitesiz uyuyan kişilerde öğrenme
güçlükleri ve hafıza problemleri görülebiliyor. Uyku aynı zamanda beyinde
temizlik görevi üstleniyor. Alzhemier hastalarında beyinde biriken amiloid
proteini uyku sırasında beyinden uzaklaştırılır.
Beynin yüzde
sekseni sudur. Bu sebeple tezgahlarda ve televizyonlarda görülen beyinler çok
da gerçeği yansıtmaz. Yaşayan bir beynin dokusu daha çok bir jöleye benzer. Bu
sebeple vücut suzuz kaldıkça beyin etkilenir ve ciddi baş ağrılarına sebep
olur.
29 Nisan 2019 13:44