Demans nedir, Kimlerde görülür. Belirtileri, nedenleri ve tedavisi


  Demans (bunama),
bellek ve dil yetileri, soyut düşünme, yargılama gibi zihinsel işlevlerde
hastalık nedeniyle görülen yetersizlik durumudur. İnsan ömrü uzadıkça bunama
görülme sıklığı giderek artmaktadır ve 60 yaş üstündeki kişilerde en önde gelen
yeti kaybı nedenidir. 65 yaşında risk %5 iken, her 5 yılda risk ikiye katlanmaktadır,
85 yaş üzerinde %40-50’ye ulaşmaktadır. Yaşlı insanların sık sık unutkanlıktan
şikayetçi olduğu bilinen bir gerçek. Bu durum yaşlı yakınları tarafından
çoğunlukla yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak değerlendirilse de yaşlılarda
unutkanlığın birçok tıbbi sebebi olabilir. Bunamanın en yaygın nedeni olan
Alzheimer hastalığı yaşlılarda unutkanlığın önemli sebeplerinden birisidir.
Bununla birlikte, beyni zayıflattığı için demans hastalığına yol açan 200
farklı hastalık türü vardır.

Demans nedir?

Bununla birlikte,
tek başına hafıza kaybı demansınız olduğu anlamına gelmez.  Demans hastaları, hafıza ve dil gibi beyin
fonksiyonuyla ciddi sorunlar yaşar. Demans yaşlı insanlarda yaygın olmakla
birlikte, yaşlanmanın doğal bir sonucu değildir.

Alzheimer tüm
demanslı hastaların %50-75’ini oluşturur. Uzak hafızanın (geçmişte yaşanan
olaylarla ilgili hafıza) korunduğu, yakın zamanla ilgili hafıza süreçlerinin
bozulduğu bu hastalıkta yeni bilgilerin öğrenilmesinde ve kaydedilmesinde zorluk
vardır. Örneğin hasta 30 yıl önceki bir anısını kolaylıkla anlatabilirken, bir
gün önce kahvaltıda ne yediğini unutabilir. Eşyalarını koyduğu yeri
bulamayabilir, bildik insanlarını ismini hatırlayamadığı gibi zamanla insan
yüzlerini de tanımayabilir.

Demans belirtileri

Bellek sorunları,
unutkanlık ve hafıza kayıpları

Doğru sözcükleri
bulmakta zorluk çekme

Ruh halindeki ani
değişiklikler

Kayıtsızlık,
moralsizlik ve güvensizlik (apati)

Normal günlük
işleri yapmada ve tamamlamada zorlanma

Karışıklık, kişilerin
yüzlerini ve isimlerini hatırlayamama

Hikayeleri ve
olayları takip etmekte zorlanma

Başarısız bir yön
duygusu, sık sık yolunu kaybetme

Tekrarlayan
davranışlar, aynı soruları tekrar sorma veya aynı şeyi tekrar anlatma

Değişime
uyumsuzluk, bir şeyi neden yaptığını unutma ve panik olma hali

Zihinsel
becerilerde gerileme

Kelimeleri bulma ve
cisimleri adlarını hatırlamada zorlanma

Hesap yapma ve
sayılarla işlem yapmakta zorlanma

Unutkanlık ve yaşlılık
depresyonu

Yaşlıda depresyon
genç ve erişkinlerden farklı görünümdedir. Yaşlıların çoğunluğu depresyon
belirtilerini inkar eder. Yaşlılarda başağrısı, mide bulantısı, midede yanma,
şişkinlik, yaygın vücut ağrısı gibi temelde ruhsal kaynaklı bedensel belirtiler
sıktır.

Yaşlı hastanın
konsantrasyonu azalmıştır, ilgi ve isteği kaybolmuştur, yorgundur, kaygılı ya
da huzursuz olabilir. Yaşlılarda gençlerden farklı olarak ağır unutkanlık
görülebilir, yaşlı depresif hasta bunama benzeri belirtiler ile karşımıza
çıkabilir. Unutkanlığı olan yaşlı depresif hastanın klinik durumu demans ile
karıştırılabilir. Yalancı bunama denilen bu tablo hastaya uygun tedavinin
düzenlenmesi ile zaman içerisinde geriler.

Demans Nedenleri

Unutkanlık gibi
bilişsel kayıplar ileri yaşa bağlı da ortaya çıkabilmektedir. Yaşa bağlı
bilişsel yıkım denilen bu durum, ileri yaşın beyinde neden olduğu sinir hücresi
harabiyeti sonucu ortaya çıkan selim bir durumdur, bunama değildir.
Hipotiroidizm gibi tiroid fonksiyon bozuklukları, kansızlık, B12 vitamini ve
folik asit eksiklikleri ile bazı diğer tıbbi durumlar da yaşlılarda
unutkanlığın nedenlerindendir.

Sonuç olarak
yaşlılarda görülen unutkanlık şikayetinin ciddiye alınması gerekir.
Unutkanlığın altında yatan tibbi nedenlerin ortaya çıkarılması için hasta
yakınları ile sıkı işbirliği gerekir. Titiz değerlendirmeler sonucu saptanan
‘unutkanlığın nedenine’ yönelik önlemler alınmalıdır.

Erken teşhis demans
için çok önemli

Demans hastalığına
neden olan bazı sorunlar ve hastalıklar tedavi edilebilir olduğu için
hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir. Örneğin metabolizma rahatsızlığı,
depresyon, ilaç yan etkileri, yanlış ilaç kullanımı gibi sorunlar
engellenebilir.

Bu nedenle, demansa
neden olan sorunun tespiti çok önemlidir. Mesela Alzheimer, hastalığı tam
tedavi edilemez ama neden olan bazı faktörlere çözüm bulunabilir. Bunları erken
aşamada saptanım çözülmesi durumunda hastalığın seyri olumlu bir yön izler. Bu
nedenle erken teşhis çok önemlidir.

Demans ve unutkanlığın tedavisi

Demans hastaları ve
yakınları mutlaka hastalıkları hakkında bilgi sahibi olmalı, böylece gelecekte
olabilecek sorunlar için önlem almaları kolaylaşır

Örneğin başka bir
eve taşınma gerekli olabilir veya vasiyetname yazma arzusu daha erken dönemde
hayata geçirilebilir

Hareket etmeye
yardımcı araçlar erken evrede devreye sokmak iyi olabilir

Sosyal kurumlardan
ve belediyelerden hastalık ile ilgili destek istenebilir

Hastaların ruhsal
ve fiziksel diğer sorunları ile ilgili erken aşamalarda çözüm aranabilir

Gerektiğinde evde
hastaya yardımcı olabilecek bir yardımcı yada hasta bakıcı temin edilmesi hasta
ve yakınları için rahatlatıcı olabilir

Hastanın durumundan
kaynaklanabilecek ev kazalarına karşı önlemler almak hayati öneme sahiptir; bu
amaçla alarm ve duman dedektörü gibi sistemler kurulabilir

Hastanın dışarıya çıktığında kaybolması riskine karşı yer saptama
cihazı veya telefonlu yer gösteren kol saati alınıp hastaya takılabilir