İslam Dünyasında Ramazan Gelenekleri

  Mısır’da Ramazan 

Mısırda Ramazan ayı gelince yollara, dükkânlara, evlerin balkonlarına fanus denilen süslü fenerler asılıyor. Eski Ramazanlarda çocuklar bu fenerlerle sokaklarda dolaşarak bir çeşit mani söylerler ve şeker toplarlarmış.

Günümüzde de Ramazan geceleri lokanta ve kafeler oldukça kalabalık oluyor, hatta masalar kaldırımlara taşıyor. Hayırseverler iftar sofraları açıyor. Yardım dağıtmak isteyenler için marketlerde hazır Ramazan paketleri satılıyor. 

Ramazanlarda sofralarına mahsus yiyeceklere gelince... Mısırlılar orucu sütle ıslatılmış hurmayla açıyorlar. Orucu üç- beş hurmayla açtıktan sonra akşam namazını kılmak için ara veriyorlar. Sofaya namazdan sonra oturuyorlar. Sofrada şeker kamışı suyu, karkade ve portakal suyu çok içiliyor. 

Arap mutfağının meşhur sebze köfteleri, ezilmiş nohutla yapılan felafel ve ezilmiş baklayla yapılan tamiya burada da meşhur. Sebze yemekleri bizdekine benziyor. Mesela bizim yaprak dolmamızın aynısını onlar da çok seviyorlar. Fıstıklı şerbetli hamur işi tatlılar da iftarın vazgeçilmezi. Baklava, kunafe ve kadayıfın yanında sütle birlikte hazırlanan kabak tatlısı da sevilen tatlılar arasında... 

Mısır'lılar sahurda tok tutucu olduğu için karın çivisi dedikleri ezilmiş iç bakladan yapılan yemeği tercih ediyorlar. Üstüne yağ, kimyon, tahin konarak hazırlanan bu yiyeceğe istenirse limon, domates ve soğan da eklenebiliyor. 

Endonezya’da Ramazan 

Endonezya’nın Türkiye’ ye benzeyen geleneği Hacivat Karagöz gibi kukla oyunlarının olması. "Wayang Golek" adını verdikleri kukla oyunları Ramazan dışında da oynanıyor. Endonezyalıların Ramazan davulcusu yerine bayram davulcusu var. Ramazanın bittiğini, bayramın geldiğini haber veriyor.

Endonezya’da Ramazan sofralarında ekmek yerine bu bölgeye mahsus ince pirinçten yapılan pilav ile soyalı tavuk yemeği tercih ediliyor. Bu ülkede pilavın enva ı çeşidi var, kızarmış pilav, sarı pilav, Hindistan cevizi sütlü pilav gibi… 

Endonezya’da da iftarda hurma tercih ediliyor. Hatta iftarda önce tatlı yeniliyor. Akşam namazının farzını kılıp daha sonra ana yemeğe geçiyor; sünnetini sonraya bırakıyorlar. Tatlı olarak bu ülkeye mahsus meyvelerin sularıyla, çikolata sosuyla ve buzla hazırlanan tatlılar tercih ediliyor. Çay ve kahvesini kendisi yetiştiren bu ülkede bu içecekler de bol bol tüketiliyor. Ama Endonezyalılar bu içecekleri soğuk veya sütlü olarak tüketmeyi seviyorlar. 

Suriye’de Ramazan

Suriye’nin Ramazan gelenekleri bize benziyor. Mesela onlarda da sahura kaldıran Ramazan davulcuları bulunuyor. Tek fark onlarda iftar topu yerine imsak vaktini haber veren 3 pare top atışı yapılıyor. Böylece yeni günün orucunun başladığı bildiriliyor. Suriye’nin bize benzeyen bir başka geleneği de Ramazan Mahyaları. Ama bu ışıklı yazılar, hilal yıldız gibi şekilli süslemeler camilerin minareleri yerine binaların dış cephelerinde, balkonlarda, iş yerlerinin girişlerinde yer alıyor. Akşam karanlığıyla birlikte bu mahyaların ışıkları yakılıyor ve ortalık aydınlanıyor. 

Şamlılar gündüzleri çok sıcak olduğu için genellikle geceleri dolaşmayı seviyorlar. Işıklarla aydınlanmış caddeler teravihten sahur vaktine kadar ana baba gününe dönüyor.

Ramazan’da iftar sofrasının vazgeçilmezleri arasında ilk sırayı meyan kökü şerbeti alıyor. Seyyar tablalarda satılan meyan kökü şerbetiyle oruçlarını açan Suriyeliler bunun Osmanlı döneminden kalma bir gelenek olduğunu söylüyorlar. Meyan kökü şerbetinin asabiyet ve kan şekerinin düzenlenmesi gibi sıkıntılara iyi geldiğine inanılıyor.

İftar sofralarının bir diğer vazgeçilmezi ise “ince tatlı” veya “çekirge tatlısı” olarak da bilinen, üzerine pekmez dökülerek yenilen gevrek bir tatlı. Bu tatlının yufkaları Ramazan’dan bir ay önce hazırlanıp kurutuluyor. 

Ramazanın başlamasıyla birlikte seyyar satıcılar, iftara yakın saatlerde, bu yufkaları kızartıp üstüne pekmez dökerek yenmeye hazır hale getiriyorlar. Pekmezin içeriğinde bulunan glikoz, oruç sebebiyle düşen kan şekerini yükseltiyor. 

Suriyelilerin iftar sofralarında acılı salatalar ve soslar önemli yer tutuyor. Güneydoğumuzda da sevilerek yenilen muhammara, biber salçası, ceviz ve çeşitli baharatlardan hazırlanıyor. Tebbule bizdeki kısır gibi ince bulgur, yeşil soğan ve domatesten hazırlanıyor. Ama bulgur miktarı çok daha az, yeşillik miktarı çok daha fazla. Onun dışında birçok yemekleri ve kebapları bizim güneydoğu mutfağımıza benziyor. 

Suriyeliler de iftarın ardından ilk kahvelerini içiyor ve teravihten sonra nargile eşliğinde sohbetler koyulaşıyor. Teravih namazının ardından parklarda, kafelerde veya kafe haline getirilmiş açık alanlarda aileler beraberce zaman geçiriyor. Sohbetlere buz içinde bekletilen dikenli incir ve çeşitli şekillerde hazırlanmış mısır gibi yiyecekler eşlik ediyor.

Özbekistan’da Ramazan

Komünist yönetimin baskısı altında dinî hayattan uzaklaştırılan Türkî cumhuriyetlerde, Ramazan ayları, İslamî dirilişe vesile oluyor. Her geçen gün daha fazla genç, iftar sofralarında ve teravih namazlarında bir araya geliyor. 

Ramazan girince çocukların kapı kapı dolaşıp şeker toplaması adeti, unutulmayan gelenekler arasında. İftar sofraları kurmak ve yoksullara yardımlar dağıtmak ise yeniden ihya edilmeye başlayan İslamî geleneklerden bazıları. 

Türk dünyasında iftar sofralarının vazgeçilmezi, iftarı çayla açmak… Çay servisinin her ülkede farklı incelikleri var. Mesela Azerbaycan’ da şekersiz çayın yanında çeşit çeşit yemiş ve şekerleme sunuluyor. Özbekler çayı piyale adı verilen özel fincanlarda içmeyi seviyor. 

Çaydan sonra sofraya geçiliyor. Geleneksel yemeklerin başında et ve çeşitli yemişlerle, çerezlerle birlikte pişirilen pilavlar geliyor. Buhara pilavının farklı yörelere mahsus birçok tarifi var. 

Ramazan ayı aileyi ve akrabaları bir araya getiren güzel geleneklerle birlikte ayrı güzel…