Uzmanlar, sonbahar ve kış mevsiminde ölümle sonuçlanan soba veya şofben kaynaklı karbonmonoksit zehirlenmelerine karşı uyarılarda bulundu.


  Türkiye'de her yıl özellikle sonbahar ve kış mevsiminde
 ölümle sonuçlanan soba veya şofben kaynaklı karbonmonoksit (CO)
zehirlenmelerine karşı uyarılarda bulunan Acil Tıp Uzmanı Doç. Dr. Serkan
Şener, bu durumu ortaya çıkaran temel nedenin bilgi eksikliği ve ihmal olduğunu
söyledi.

Karbonmonoksit
(CO) gazı, doğal gaz, gaz yağı, benzin, tüp gazı, kömür ve odun gibi yapısında
"karbon" bulunan yakıtların tam olarak yanmaması sonucunda oluşan
dumanda yer alan zehirli bir gaz olduğunu belirten Şener, "Tatsız,
renksiz, kokusuz olması ve tahriş etme özelliğinin olmaması nedeni ile fark
edilmediği için 'sinsi katil' olarak adlandırılıyor. CO zehirlenmesi ABD'de
intihar dışı ölümlerin en sık 3'ncü nedeni. Türkiye'de zehirlenmenin temel
nedenini uygunsuz ısınma sistemleri oluşturuyor. 2010 yılında Türkiye'de 10 bin
154 vakanın CO zehirlenmesiyle karşı karşıya kaldığı ve 39 kişinin de hayatını
kaybettiği görülüyor. Türkiye'de hâlâ yoğunlukla ısınma fosil yakıtla çalışan (doğal
gaz, odun, kömür, tüp gaz, fuel-oil) cihazlarla yapılıyor. Bu nedenle CO
zehirlenmesi hâlâ büyük bir tehdit. Korunmak için CO detektörü bulundurmak
gerekiyor." dedi.

Zehirlenmeler ihmalden
kaynaklanıyor

Yapılan
analizlere göre, soba zehirlenmelerinin temel nedeninin ev içinde bacaların iyi
ayarlanmamasından kaynaklandığına dikkat çeken Şener, Bununla birlikte, sobanın
alt ve üst kısmının kapalı olup olmadığının kontrol edilmemesi veya ortamın
yeterince havalandırılmaması gibi ihmaller de sorunun ortaya çıkmasına neden
olabiliyor." ifadelerini kullandı.

"En
sık aralık ayında görülen ve yoğun olarak Marmara, Ege ve Doğu Akdeniz'de
güneybatı yönünden esmekte olan Lodos, CO zehirlenmelerini artıran önemli bir
etkendir." diyen Şener, "Kanda kırmızı kan hücreleri (alyuvarlar)
içinde hemoglobin denilen bir protein bulunuyor. Hemoglobinin görevi ise
dokulara oksijen taşımak. Ancak hemoglobinin karbonmonoksite olan ilgisi
oksijene olan ilgisinden yaklaşık 200-300 kat fazla oluyor. Ortamda CO
varlığında, hemoglobin, oksijen yerine CO bağlanıyor ve çözülmesi zor olan
karboksihemoglobin (COHb) bileşiği meydana geliyor. Bu durumda beyin, kalp ve
diğer yaşamsal organlara oksijen taşınamıyor. Hastanın şikâyet ve bulguları,
COHb düzeyine bağlı olarak değişiyor. COHb düzeyi kadar, hastanın önceden sahip
olduğu hastalıklar da önem taşıyor. Bu nedenle, yaşlılar, hamileler, çocuklar,
kansızlık, kalp ve akciğer hastalığı olanlar özellikle risk altında yer alıyor.
Bu grup hastalarda daha düşük COHb düzeylerinde bile ciddi sorunlar
yaşanabiliyor." diye belirtti.

Zehirlenmelere karşı
alınabilecek önlemler

Baş
ağrısı, yorgunluk ve bitkinlik hissi, mide bulantısı, baş dönmesi ve bilinç
kaybının zehirlenmenin ilk belirtileri olduğunu söyleyen Şener, CO
zehirlenmesine karşı önlem alınabilecek önlemleri şöyle sıraladı:

"Evden
çıkarken kapı ya da pencerenizi biraz aralık bırakın. Bu sayede temiz hava
akımı sağlanabilir ve ortamda karbonmonoksit bulunsa bile zehirlenme sonucunda
ölüm görülme olasılığı ortadan kalkar. Bacalarınızın düzenli olarak
temizlenmesini sağlayın. Soba kullanıyorsanız gece yatmadan önce tamamen
söndüğünden emin olun. Kovalı soba kullanıyorsanız da sönmüş kömür dolu kovayı
evin dışına çıkarın. Banyo ve mutfakta su ısıtmak için kullandığınız tüpün evin
dışında olmasını sağlayın."

Şener,
zehirlenme sonrası yapılacak ilk müdahalenin önemine vurgu yaparak, "Önce
kendi çalışma alanınızı sizi tehlikeye sokacak durumdan kurtarın. Ortamı
havalandırın, etkilenmiş ya da zehirlenmiş olanları hareket ettirebiliyorsanız
temiz havaya çıkartın. Hiç vakit yitirmeden ambulans çağırın. Kişinin bol
oksijen almasını sağlayın. Hastanın yüzde 100 oksijene ihtiyacı olacağından
mutlaka bu imkanların sağlanacağı bir hastaneye nakledin. Lodos esintisinin
etkili olduğu süre boyunca gerekmedikçe soba yakılmamalıdır." uyarısında
bulundu.