Uzmanlar, uygun endikasyonun konulmadığı, doz ayarlamasının yapılmadığı hastalarda, bazen tek doz ağrı kesicinin dahi, ölümcül sonuçlara yol açacak tablolara neden olabileceğini bildiriyor.


  İlaç kullanımına bağlı gelişen
karaciğer yetmezliğinin günümüzde daha sık görülmeye başlandığını vurgulayan
uzmanlar, konuya ilişkin AA muhabirinin sorularını yanıtladı.

Anadolu
Kuzey Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreteri ve Gastroenteroloji Uzmanı Doç.
Dr. Kamil Özdil, bir hastada sivilce tedavisinde kullanılan izotretinoin etken
maddeli ilacın bir hastada karaciğer yetmezliğine sebep olmasının
hatırlatılması üzerine, söz konusu ilacın fazlaca yan etkiye sahip olduğunu
ancak bu durumun da doza bağlı gerçekleşebileceğini dile getirdi.

Bu
ilaç kullanımının gündeme gelmesi durumunda hastaya yakın takip yapılması
gerektiğine dikkati çeken Özdil, "Aslında etkin dozla ilgili de kişilerin
metabolizmalarında farklılık oluyor. Karaciğer enzimlerinin aktivasyon derecesi
de bireysel farklılıklar gösterebiliyor. Bunun için bu tür bir ilaç kullanırken
hastanın bireysel takibi çok önemli. Bireyselleştirilmiş tedavi, yakın takip ve
gerekiyorsa doz ayarlaması yapılarak oradaki planlamanın düzgün şekilde
yapılması gerekiyor." dedi.

"Dünyada en çok karaciğer
toksisitesi yapan birinci ilaç parasetamoldur"

Doç.
Dr. Özdil, ancak çok önemli bir nokta daha bulunduğunu belirterek, sözlerini
şöyle sürdürdü:

"Önemli
bir nokta da şu ki bu durum sadece bu ilaca has bir durum değil. İçtiğimiz en
klasik ağrı kesicilerden bile bu yan etki, bir doz alımında dahi görülebiliyor.
Mesela dünyada en çok karaciğer toksisitesi yapan birinci ilaç parasetamoldur.
Orada tabii doza bağımlılık ve alkolle birlikte kullanımı önemlidir. Mesela
bazı antibiyotiklerde, ağrı kesicilerde, analjeziklerde, kemoterapik ilaçlarda,
aslında birçok ilaçta karaciğer yetmezliği ve böbrek fonksiyonlarının bozulması
riski var. Onun için uygun hastaya, hekim kontrolünde, gerektiği zamanda ilaç
verilmeli. Zaten Sağlık Bakanlığımızın koordine ettiği bir akılcı ilaç projesi
var. Gerçekten ilacı gerektiği zaman, uygun dozda ve uygun hastada kullanmak
lazım. Bu hastaların iyi takip edilmesi çok önemli. Eş, dost tavsiyesiyle ilaç
kullanmamak bu işin başında geliyor."

Özdil,
"Çağımızın en önemli problemlerinden birisi de başımızı ilaçlardan daha
çok ağrıtan bitkisel karışımlardır. Kontrolsüz, içeriği bilinmeyen, hazırlanış
şekli standardize edilmeyen bitkisel karışımlar son derece ciddi karaciğer
yetmezliğine yol açıyor." değerlendirmesini yaptı.

"İlaca bağlı gelişen
yetmezliklerinin yüzde 75'inde karaciğer nakli gerekiyor

Marmara
Üniversitesi (MÜ) Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Karaciğer Nakil Ünitesi
Sorumlusu Prof. Dr. Ender Dulundu, ilaçların karaciğer hasarının önemli bir
nedeni olduğunu belirterek, 900'den fazla ilacın, toksin, ot ve bitkinin
karaciğer hasarına neden olduğunun bildirildiğini kaydetti.

Dulundu,
son zamanlarda uyuşturucu madde kullanımının da ciddi karaciğer yetmezliğine
sebep olduğunu, bununla birlikte tezgah üstü ilaçların, vitaminlerin,
hormonların, ot ve yasa dışı ilaçların da bu tabloya yol açtığını söyledi.

Tedavi
için kullanılan bazı ilaçların da yetmezlik oluşturma tehlikesinin bulunduğuna
dikkati çeken Dulundu, şunları kaydetti:

"Maalesef
İlaç kullanımına bağlı olarak beklenmedik bir şekilde gelişen karaciğer
yetmezliklerinin yaklaşık yüzde 75'inde karaciğer nakli gerekmektedir. Amerika
Birleşik Devletlerinde yılda yaklaşık 2 bin akut karaciğer yetmezliği vakası
görülmekte ve bunun da yarıdan fazlasında neden ilaçlardır. Bu ilaçların içinde
de ağrı kesiciler başı çekmektedir. Karaciğer hasarına yol açma potansiyeline
sahip ilaçların bir kısmı reçete edilen, farklı nedenlerle tedavi amaçlı kullandığımız
ilaçlardır. Örnek vermek gerekirse, bazı asetaminofen, nonsteroid
anti-inflamatuar ağrı kesiciler, antibiyotikler, antipsikotik ilaçlar, yüksek
kolesterol tedavisinde kullanılan statinler, mantar ilaçları,
antihipertansifler doğum kontrol hapları, anabolik steroidler, antidepresanlar,
antikonvülsanlar (epilepsi ilaçları). Görüldüğü üzere günlük hayatımızda farklı
nedenlerle sıklıkla kullanılan pek çok ilacın potansiyel olarak karaciğer
yetmezliğine yol açma riski mevcuttur.

Burada
önemli olan bu kadar potansiyel tehlikeleri olan ilaçları bilinçsiz ve rastgele
almamak, aşırı dozdan kaçınmak, doktor önerisine uyarak zamanında ve gerektiği
kadar kullanmaktır. Bazı risk faktörlerine sahip kişilerde ilaçlara bağlı
karaciğer hasarı gelişme riski daha fazladır. Bu risk faktörleri de alkol
kullanımı, 18 yaş ve üstü olmak, bazı genetik faktörler, obezite, hamilelik,
HIV veya karaciğer hastalığına sahip olma, uyuşturucu madde bağımlılığı, aşırı
miktarda ve dozda ilaç kullanımı, ilaçların alkolle birlikte alınması gibi
sıralanabilir. Böyle bir durum, ilaç alımının durdurulup, varsa panzehirinin
uygulanmasıyla aşılacağı gibi, karaciğer naklini gerektirecek kadar ağır bir
tabloyla da sonlanabilir."