Anadolu kültüründe önemli bir yeri olan ninnilerimizin bebek gelişimindeki yeri ve önemi


  Hangimiz ninni ile
büyümedik ki?  “Dandini dandini dastana,
danalar girmiş bostana. Eeee eeee eeee eee!” Bunu okuduğunuzda sözlerin
hepinize tanıdık geldiğine ve benzer bir ezgi ile zihninizde canlandığına
eminiz.

Türkiye’nin hangi
köşesinde olursak olalım, bu sözler tanıdık, bu ezgi bilindik. Sadece bu değil,
birçok ninni çocukluğumuzu hatırlatıp bizi geçmişe götürür

Sadece bizi değil
çocuğumuzu da bizimle birlikte götürerek ona eskiye dair yaşantıların,
toplumumuza ait alışkanlıkların ve yaşam şeklinin aktarılmasına da yardımcı
olur.

Ninni Nedir?

Anadolu kültürünün
en önemli sözlü anlatımlarından biri de ninnidir. Esasen anonim halk şiiri
çeşitlerinden biridir. Diğer şiir türlerinden farklı olarak sade bir dille ve
ezgili olarak söylenir.

Biçim yönünden
oldukça özgür bir türdür. Ezgisi söyleyenin isteğine bağlı olarak değişir ve
her gün aynı ritimde olmayıp ruh durumuna göre değişiklik gösterebilir. Klasik
bir şiir kalıbından oluşabildiği gibi, dörtlüklerden ve belli aralıklarla
tekrar edilen nakaratlardan da oluşur.

Hatta bazen
edebiyatın tüm kural ve kalıplarını yıkarak manzum bir yazının dışına çıkıp,
söyleyenin duygularını en sade şekilde aktarabilir.

Ninni, anne ve
babanın duygularını bebeğe aktarmaya yarayan en doğal iletişim araçlardan
biridir.

Üstelik sadece
söyleyenin o anki düşünce ve duygularını aktarmanın ötesinde, bir toplumun en
önemli kültür miraslarındandır. Bir toplumun kültürünü yansıtarak nesilden
nesile aktarılmasını sağlar.

Geçmişten Günümüze Ninnilerin Tarihi

Ait oldukları ülke
ve coğrafyanın yaşam şeklinden toplum yapısına, yeme-içme kültüründen giyim
alışkanlıklarına kadar birçok özelliğini aktarma işlevine sahip olan ninnilerin
tarihi çok eskilere dayanmaktadır.

Türk tarihinde konu
ile ilgili bilgi içeren ilk yazılı kaynak Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı
Lügati’t-Türk adlı eseridir. Bu eserde ninnilerden, kadınların bebeklerini
uyutmak için söyledikleri ezgiler olarak bahsedilmiştir.

Çok eski yıllardan
günümüze kadar ninniler her çağda anne ve bebekleri arasındaki en güçlü
iletişim aracı olmuştur. Anneler anneanne, babaanne, dede, amca gibi
akrabaların da dahil olduğu büyük ailelerin içerisinde yemek, temizlik gibi
rutin ev işlerine yetişmeye çalışmaktan çocuklarına yeteri kadar zaman
ayıramazdı.

Gün içerisinde
bebeğine hasret kalan anne, ancak akşam yavrusunu uyuturken ona sevgisini
anlatmak ve duygularını açmak için fırsat bulurdu. Sakinleştirici ezgileriyle
ninniler söyleyerek onunla iletişim kurardı.

Yeni nesil
ebeveynler çekirdek aile yapısı içerisinde yer almaktadırlar. Bu durumda anne
ve babaların bebeklerine daha çok zaman ayırması beklense de artık çoğu annenin
çalışıyor olması küçük bir aile içerisinde yaşamayı avantaja dönüştürememiştir.

İşten eve yorgun
dönen ebeveynler, akşam yemeğinden sonra bebekleri ile oyunlar oynayıp
etkinlikler yaparlar. Ancak uyku zamanı, çevresel uyaranlardan uzak ve bir tek
birbirleriyle etkileşim halinde oldukları en özel anlardan biridir.

Ebeveynler bu
zamanı en etkili şekilde değerlendirmek için bebeklerine sadece ona olan
sevgilerini anlatmakla kalmayıp renkler, sayılar, hayvan sesleri hatta
İngilizce kelimeleri öğretmek gibi birçok beceriyi kazandıracak ninniler
söyler.

Toplumumuzda Ninnilerin Gelenek ve Kültür Aktarımındaki Rolü

Eski zamanlardan
beri yetişkinler bebekleriyle iletişim kurabilmek için ninnileri
kullanmışlardır. Bu iletişim o kadar güçlüdür ki, bebekle duygusal bir bağ
kurmak ve ona bilişsel beceriler kazandırmanın yanı sıra söylendiği çağın
kültürel ve sosyal izlerini de taşımaktadır.

Bu nedenle önemi
sadece aile ilişkileri ve bebek gelişimiyle sınırlı değil; tarih ve coğrafya
gibi alanlarda da miniklere aktarımlarda bulunur.

Bazı örnekleri
inceleyecek olursak;

Aşağıdaki örnekte
dini inanış hakkında bilgi veriyor ve toplumda nazara inanışın var olduğu
anlaşılıyor;

Tarla yolu taşlıdır

Yavrum hilal
kaşlıdır

Hu hu bir Allah

Sen uykular ve
Allah

Oğlum uyusun
inşallah

Herkes desin
maşallah

Aşağıdaki örnekten,
ait olduğu dönemde ve ait olduğu bölgede tarım ve hayvancılık yapıldığı
anlaşılıyor. Bölgenin dağlık, tarım ve hayvancılığa uygun olduğu belli oluyor.
Dizelerden o dönem oynanan oyunların neler olduğu hakkında bilgi
edinebiliyoruz;

Ninni yavrum ninni
e, e, e,

Uyutayım büyüteyim
e, e, e,

Anasına su taşısın
e, e, e,

Babasına odun
kessin e, e, e,

Tarlalara gitsin e,
e, e,

Hayvanları yetsin
e, e, e,

Büyüsün çalışsın e,
e, e,

Dağlara taşlara
gitsin e, e, e,

Gelincilik oynasın
e, e, e,

Çelik çomak oynasın
e, e, e,

Ninni yavrum ninni
e, e, e,

Bebeklerin Çok Yönlü Gelişiminde Ninnilerin Önemi

Bebeklerin gelişim
sürecinde ninniler, onları uyutmaya yarayan bir araçtan çok daha fazlasıdır.
Bebeklerin uyku düzeninde bir rutin oluşturmaya yardım etmenin yanında,
özellikle 0’dan 6 yaşa kadar olan çocukların gelişimi üzerinde ninnilerin önemi
yadsınamaz.

İşte bebeklerin
gelişimi üzerinde ninnilerin etkileri;

Dil Gelişimi

Minikler ilk
kelimeleri yumuşak ezgiler eşliğinde annelerinin ninnileri ile duyar ve
öğrenirler. Bir süre sonra sözlere ve melodiye aşina olacak ve eşlik ederek ilk
şarkılarını söyleyeceklerdir.

Ezgiler, bebeklere
konuşmaları için pratik yapma olanağı sağlar ve kelimeleri telaffuz etmeleri
için onları cesaretlendirir.

Bilişsel Gelişim

Kimi zaman
dörtlüklerin içeriği; hayvan isimleri, hayvan sesleri, rakamlar, renkler,
mevsimler ve daha birçok kavram ile ilgili bilgi içermektedir.

Miniklerin bu
kavramları düzenli aralıklarla dinlemeleri öğrenmelerine ve bilişsel anlamda
gelişim göstermelerine katkı sağlar.

Sosyal ve Duygusal Gelişim

Uyku bastırdığında,
günün yorgunluğu miniklerin bedenine iyice ağırlık yapar. Bunun üzerine duygulu
nameler eşliğinde sevgi sözcükleri içeren dizeleri duyan bebekler, sevildiğini
ve kabul gördüğünü hissederek kendisini güvenle uykuya bırakır.

Bu rutin zamanla
ebeveynler ile çocuk arasındaki iletişimi güçlendirecek, İleride mutlu ve
başarılı bireyler olmalarına, iyi bir aile kurmalarına sağlam bir zemin
oluşturacaktır.

Arkadaşlık
ilişkilerinde uyumlu davranışlar sergilemelerine katkı sağlamak da ninnilerin
önemi arasında yer almaktadır.

Öz Bakım Becerilerinin Kazanılması

Dörtlüklerin hepsi
önceden öğrenilmiş ve bilindik eserler olmak zorunda değildir. Bu esneklik
belli dönemlerde birtakım becerilerin kazandırılmasında anneye yardımcı
olmaktadır. 

Bir ninni ile
bebeğinize diş fırçalamanın önemini, kendi yemeğini kendisinin yiyebileceğini,
tuvaletten sonra ellerini yıkaması gerektiğini anlatabilirsiniz.

Çocuğa küçük
yaşlardan itibaren topum değerleri, ahlak kuralları, iyi ve doğru davranışlar
empoze edilmek istenir.  Ancak bunu
yapmak için onu bir yetişkin gibi karşınıza alıp doğrudan bazı bilgileri
vermeye çalışmanız bebeğinizi korkutabilir.

Dikkat! 4000 yıl
önce var olan, 4000 yıl sonra da olacak olan bu duygulu ezgilerin hem sizin hem
bebeğinizin ruhuna dokunarak, onu korkutmadan iletişiminizi güçlendirecek en
güçlü araç olduğunu sakın aklınızdan çıkarmayın.

Ninni gibi güçlü
bir iletişim aracını sadece yavrunuzu uyutmak için değil, onun çok yönlü
gelişimini desteklemek için de kullanın.