Diyare denilen çocuklarda görülen ishale karşı yapılması gerekenler


  Çocuklarda ishal (diyare), en sık görülen bulaşıcı hastalıkların başında gelmektedir.Dünya Sağlık Örgütü ishali, 24 saatte üçten fazla sulu dışkılama veya sadece anne sütü ile beslenen bebeklerde her zamankinden daha sık ve sulu dışkılama olarak tanımlamaktadır. İshal hem gelişmiş hem gelişmekte olan ülkelerde sorun olmaya devam etmektedir. Her yıl dünyada yaklaşık  1 milyar ishal vakası görülmekte ve 2.2 milyon çocuk ishal ve oluşturduğu sıvı kaybı  nedeni  ile ölmektedir.İshal çocuklarda sadece ölüm nedeni olmamakta, aynı zamanda beslenme bozukluğu ve büyümenin etkilenmesine sebep olmaktadır.İSHAL NEDENLERİ VE BULAŞMA YOLLARIİshaller en sık bakteri, virüs ve parazit gibi mikroorganizmalar ile oluşur. İshalli bir kişinin dışkısı ile dışarı atılan mikroorganizmalar, bulaşmış su, gıda ve eşyalarla direkt  temas  sonucu sağlıklı çocuk  ve erişkinlere ağız yolu ile geçerek hastalığa neden olur.Bazen sağlıklı kişilerde dışkıları ile dışarı mikrop saçabilir.Mikroorganizmalar büyükbaş ve kümes hayvanlarınıda hastalık yapabilir ve bu hayvanların çiğ ve iyi pişmemiş et,süt  ve yumurtalarının yenmesi ile insanlara bulaşarak hastalık yapabilir.İSHALLERDE RİSK FAKTÖRLERİ NELER1.Yaş: Çocuklarda 6-11 ay arası, ishalin en sık görüldüğü dönemdir.Küçük bebeklerde hastalık daha ağır seyirli ve ölümcül olabilir.2.Mevsim: Bakteriyel ishaller yaz aylarında daha çok görülürken rotavirüs’e bağlı ishaller kış aylarında sıktır.3.Anne Sütü: Anne sütü ile beslenme bebekleri ishalden korur. Brezilya’da yapılan bir çalışmada anne sütü almayan bebeklerde, alanlara göre ishal riski 14.2 kat, ishalden ölme riski ise 3.6 kat yüksek  bulunmuştur.4. Biberon ve emzik kullanımı mikroplara bulaş yolu ile ishale zemin hazırlıyabilmektedir.5.Kreşlerde, bebek bakım merkezlerinde ishal yayılma oranı yüksektir.6.Gelişmekte olan  ülkelerde kalabalık yaşam koşulları, yetersiz kanalizasyon, temiz içme suyu olmaması, temiz gıda denetlemeliğinin yetersizliği.7.Pişmiş yiyeceklerin oda sıcaklığında iki saatten fazla bekletilmesi.8.El yıkama alışkanlığının azlığı.9.Çiğ sebze ve meyvelerin temiz suyla yıkanmaması.10.Çocuklarda beslenme bozukluğu ve bağışıklık sistemi yetersizliğinin olması ishal riskini artırır. İSHALLİ ÇOCUKLARDA BULGULARİshale ateş, bulantı,kusma,bazen kramp tarzında karın ağrısı bulguları eşlik edebilir.Dışkı etken  mikroorganizmaya  bağlı olarak sulu, pis kokulu, yeşil renkli olabilir, kanlı ve sümüksü yapılar içerebilir.Ateş, ishal  ve kusmaya bağlı olarak  vücuttan su ve tuz kaybının oluşması istenmeyen, ciddi bir yan etkidir. Kayıbın derecesine göre süt çocuklarında  emmeye isteksizlik , huzursuzluk, halsizlik, uyumaya eğilim, bıngıldak ve gözlerde çöküklük,göz yaşı,tükürük ve idrar azalması su ve tuz kaybını gösteren önemli bulgulardır.Bu durumda mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna başvurmak gerekmektedir.Yaz aylarında sık görülen bir ishal nedeni  de besin zehirlenmesidir.Mikropla enfekte hayvanların dışkılarının bulaştığı suların içilmesi  veya sebze ve meyvelerin yıkanmasında kullanılması, bu hayvanların et,süt ve yumurtalarının çiğ veya az pişmiş  olarak tüketilmesi ile oluşur.Gıdayı yemeyi takiben kısa sürede birden çok kişide ateş,karın ağrısı,bulantı,kusma bulgularının görülmesi tipiktir.İSHALDE TEDAVİİshal tedavisinde destekleyici  tedavi  ve kaybedilen sıvının yerine konması esastır.İshal ve kusmayı durdurucu  ilaçlar çocukta yararlı  değildir, kullanımı önerilmez.Antibiyotik ise dizanteri  ve kolera gibi  ciddi durumlarda  ve bağışıklık sistemi yetersiz çocuklarda  doktor önerisi ile kullanılır.EVDE İSHAL TEDAVİSİ1.Su kaybını önlemek için sıvı verin.Önerilen sıvılar: Su,pirinç suyu,ayran,elma suyu.Altı aydan küçük anne sütü alan bebeklerde emzirme sıklaştırılır, aralarda kaynatılmış ılık su verilir.Önerilen sıvı miktarı: Her ishalden sonra 2 yaş altındakilkere yarım çay bardağı , 2 yaşından büyüklere yarım su bardağı.2.Beslenmesini sürdürünAnne sütüne devam edin, daha sık emzirin.Anne sütü almıyorsa her zamanki mamasına devam edin.6 aydan büyük bebeklere yoğurt,yağsız et,patates püresi,pirinç lapası,muz püresi verin,taze sıkılmış elma, havuç suyu içirin.İshal geçtikten sonra iki hafta süreyle bir öğün fazla besleyin.DOKTORA NEZAMAN BAŞVURULMALI?Çocuk 3 günde düzelmiyorsa veya:Çok fazla dışkılama,Tekrarlayan kusmalar,Belirgin susama,Yemek yememek, su içmeme,Ateş,Dışkıda kan görülmesiBulguları varsa HEMEN DOKTORA GÖTÜRÜN.Hastanede su ve tuz kaybı, ORS adı verilen özel sıvılar  veya serum sıvı replasmanı yapılarak  tedavi edilir.İSHALDEN KORUNMABebeğin ilk  6 ay  sadece anne sütü ile beslenmesi  ve daha sonra da 2 yaşına kadar uygun ek gıda ile birlikte emzirmenin sürdürülmesiYiyecek, su  ve el temizliğinin sağlanması, biberon  ve emzik kullanılmamasıSu ve kanalizasyon hizmetlerinin düzeltilmesiAşılama:Tifo ve rotavirus ishallerine karşı  aşı geliştirilmiştir.Tifo aşısı hastalığın yaygın olduğu bölgelerde önerilir. Rotavirus aşısının  ise sağlıklı tüm bebeklere  2.  ayından itibaren yapılması DSÖ tarafından önerilmektedir.